Prawa autorskie w sieci i licencje Creative Commons

Co tak naprawdę kryje się za pojęciem prawa autorskie ?

Prawa własności kształtowały się w naszym społeczeństwie przez setki lat. Internet na świecie funkcjonuje już 40 lat, w Polsce od 20 lat, lecz do tej pory kształtują się prawa rządzące Internetem.

Wszyscy wiemy z codziennego życia, że, nie powinno się ruszać czyjejś torby, czy też walizki bez pytania. Takie działanie jest postrzegane jako zachowanie negatywne. W Internecie sprawa wygląda podobnie, nie powinno się ściągać, czy też rozpowszechniać czyjejś pracy np. w postaci layoutu strony, muzyki, grafiki, filmów.

Według polskiej ustawy o prawie autorskim, (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dostępnej na stronie http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19940240083) prawa autorskiego dzielą się na:

• Autorskie prawa osobiste, które “chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem”.
• Autorskie prawa majątkowe, które zabezpieczają twórcy uzyskiwanie korzyści majątkowych i gasną po upływie 50 lat od śmierci twórcy (szczegóły w ustawie).

Za naruszenie praw czyli użycie czyjejś pracy bez zgody autora,  prawo przewiduje dwa rozwiązania.

Pierwszą możliwością  jest odpowiedzialność cywilna. Osoba, która opublikuje utwór w Internecie, bez zgody autora jest zobowiązana do dwukrotności, a w przypadku zawinionego naruszenia, trzykrotności wynagrodzenia. Możliwa jest też dodatkowa kara w postaci przekazania dodatkowej kwoty na Fundusz Promocji Twórczości.

Drugą możliwością jest odpowiedzialność karna, która mówi o popełnieniu przestępstwa. W razie bezprawnego wykorzystywania cudzych materiałów grozi nam grzywna i kara pozbawienie wolności
do 2 lat. Dodatkowo, jeśli czerpiemy z tego zyski oraz powielamy materiał, grozi nam kara do 5 lat pozbawienia wolności.

Prawem autorskim jest objęty każdy przejaw działalności indywidualnej. Może to być grafika, zestaw kolorów zastosowanych do projektu strony www, czy też zestaw ikonek. Twórca po opublikowaniu swojego utworu otrzymuje automatycznie prawa autorskie do swojego dzieła. Prawa autorskie określają sytuację i warunki na jakich może być kopiowane dzieło oraz zapewniają ochronę przed nieuczciwym kopiowaniem i udostępnianiem.

W ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych możemy znaleźć informację, że każdy opublikowany utwór może być bezpłatnie kopiowany i wykorzystywany w zakresie własnego użytku. Co to tak naprawdę oznacza ? Możemy ściągnąć dany plik, czy też utwór i używać go we własnym zakresie.
W praktyce wygląda to tak, że możemy ściągnąć zdjęcia z galerii wydrukować i powiesić sobie na ścianie, ale gdy będziemy pokazywać te wydruki szerszej publiczności na przykład na konferencji lub będziemy zamieszczać je na naszym własnym blogu łamiemy prawo. Na taką publiczną prezentację autor musi wyrazić pisemną zgodę.

By uzyskać kompromis pomiędzy pełną ochroną praw autorskich, a niczym nieskrępowanym korzystaniem z twórczości innych osób stoi organizacja Creative Commons.  Organizacja przyjęła za cel stworzenie umiarkowanych, elastycznych zasad w obliczu coraz bardziej restrykcyjnych domyślnych reguł prawa autorskiego, które stawiają coraz większe bariery wolnemu przepływowi informacji.

Wydawać by się mogło, że w internecie można znaleźć tylko sklepy typu:

http://pl.depositphotos.com/

Sprzedają one swoje zbiory grafik. Na szczęście jest jeszcze duża grupa serwisów, które udostępniają swoje zbiory na licencjach Creative Commons. Takie pliki można wykorzystywać w tworzeniu stron internetowych i innych multimediów i są zupełnie wolne od opłat.

Twórca korzystając z licencji Creative Commons zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych.

Licencje Creative Commons można porównać do puzzli, licencję są wynikiem złożenia razem dwóch lub trzech warunków licencji. Twórca wybiera spośród 4 warunków licencji i składa je dosłownie jak puzzle w 1 gotową licencje, która już jasno określa zasady na jakich można kopiować, modyfikować, czy też rozpowszechniać dzieło.

Cztery podstawowe warunki licencji CC to:

	Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
	Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
	Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
	Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Tak, jak już wspomniałem, warunki można układać niczym układankę puzzli, poniżej przedstawiam wszystkie możliwe kombinacje.

Uznanie autorstwa 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy.	Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska– Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty.
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska– Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utwóru jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją).	Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Ta licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją.	Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). Jest to najbardziej restrykycyjna z licencji.

Licencje na stronach udostępniających zbiory materiałów są zazwyczaj podane w opisie lub w obszarze stopki strony, na każdej stronie licencja znajduje się w innym miejscu. Na szczęście istnieją wyszukiwarki, które pozwalają wyszukiwać utwory o określonej licencji, najciekawszą jest http://search.creativecommons.org/

Jak widać stosowna informacja jest umieszczona w stopce strony. Jednak wracając do strony sama wyszukiwarka ma możliwość wyszukania pliku w takich serwisach jak:

• Flickr – zdjęcia
• Google Images – zdjęcia
• Open Clip Art Library – zdjęcia
• YouTube – filmy
• Jamendo – muzyka
• SpinXpress – multimedia
• Wikimedia Commons – multimedia
• Google – strony www

Wystarczy wpisać poszukiwaną frazę, zaznaczyć jakich materiałów szukamy do komercyjnego użytku lub modyfikacji. Po zatwierdzeniu kliknięciem na serwis, w którym chcemy wyszukać daną frazę, otrzymujemy zbiór materiałów, które możemy zależnie od wybranych wcześniej opcji wykorzystać lub zmodyfikować.

W internecie oprócz wspomnianej wyżej strony istnieje wiele innych źródeł, z których również możemy czerpać darmowe materiały.

http://www.freebase.com/ – Baza danych zawierająca zbiór informacji z różnych źródeł. Cała baza jest objęta licencją CC

http://www.google.com/advanced_search – Zaawansowana wyszukiwarka Google, oprócz standardowych informacji, posiada możliwość wyboru licencji.

http://openclipart.org/ – Tak, jak wskazuje nazwa to zbiór clip artów. Wszystko oparte na licencji domeny publicznej

A co Wy uważacie na ten temat, czy podzielili byście się swoją pracą, a może regularnie wysyłacie zdjęcia do podanych wyżej serwisów?

Zdjęcia oraz opisy licencji zostały pobrane z strony www.creativecommons.pl gdzie was odsyłam by jeszcze bardziej zgłębić temat.

Sebastian Wesołowski